Μπορεί να αποτελέσει το φυσικό περιβάλλον ένα είδος τέχνης ;

  Όταν ακούμε για τέχνη αμέσως το μυαλό μας το συνδέει με την ζωγραφική, την γλυπτική, την αρχιτεκτονική, την λογοτεχνία, το θέατρο ή και τη μουσική. Σαφώς όμως και δεν είναι μόνο αυτά μορφές τέχνης. Έχουμε σκεφτεί ποτέ το φυσικό περιβάλλον ως μια μορφή τέχνης ; Το περιβάλλον από μόνο του αποτελεί ένα αντικείμενο στοχασμού και ένα είδος τέχνης. Άλλωστε δεν είναι και λίγοι οι καλλιτέχνες οι οποίοι έχουν ως πηγή έμπνευσης τους την ίδια την φύση. Για παράδειγμα ένας γεωμετρικός και καλά σχεδιασμένος κήπος, η θέα ενός πανέμορφου ανοιξιάτικου τοπίου ή ακόμα και ένα δέντρο, όλα αυτά αποτελούν τέχνη. Μας κάνουν να στοχαζόμαστε και να προκαλούν μια αλληλεπίδραση ανάμεσα στον άνθρωπο και το τοπίο. Λίγοι είναι αυτοί, πέρα από τους καλλιτέχνες, που θα μπορούσαν να σκεφτούν πως ένας κήπος μπορεί να είναι ένα είδος τέχνης. Μας φαίνεται ευκολότερο να στοχαστούμε επάνω σε μία τοπιογραφία παρά σε ένα πραγματικό τοπίο γιατί στην τοπιογραφία περιέχει πλαίσιο. Σαφώς και κανείς δεν αμφιβάλει για την αισθητική αξία ενός πίνακα. Θα πρέπει όμως να αναδείξουμε και να κατανοήσουμε ότι η ίδια η φύση αποτελεί μια ξεχωριστή αισθητική και μια ξεχωριστή τέχνη. Η περιβαλλοντική τέχνη επεκτείνεται πολύ πέρα από περιορίστηκες συμβάσεις του παραδοσιακού πρότυπου χρησιμοποιώντας φυσικά υλικά της γης και φυσικό φώς ώστε να προβάλλεται ο δεσμός που έχουν με την εκάστοτε τοποθεσία. Σε αυτό το αισθητικό φυσικό πεδίο ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να συμμετέχει με το ίδιο του το σώμα. Τα δημιουργήματα του ανθρώπινου πολιτισμού μπορεί να χάνονται ή να καταστρέφονται όπως για παράδειγμα έχουν χαθεί ή καταστραφεί πολλά αγάλματα, πίνακες ή και ναοί. Όμως η φύση αντέχει στον χρόνο. Μπορεί να δέχεται αλλοιώσεις αλλά δεν θα εξαφανιστεί ποτέ και μάλιστα πολλές φορές αυτές οι αλλοιώσεις που δέχεται δημιουργούν απίστευτα παράξενα τοπία- έργα τέχνης της ίδιας της φύσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα τοπία της ερήμου και των πάγων τα οποία επιτρέπουν να στοχαστούμε πάνω τους. Ο άνθρωπος για να κατανοήσει όλη την τέχνη της φύσης πρέπει να δεχθεί την ενότητα με την φύση. Να ζούμε ανάμεσα στην φύση όχι ως απλοί παρατηρητές αλλά ως συμμετέχοντες. Δεν χρειάζεται να αναζητήσουμε την αισθητική τέχνη σε μέρη που προκαλούν ζωηρή εντύπωση αλλά δίπλα μας σε ένα λιβάδι, στα γκρίζα σύννεφα, σε έναν ωκεανό. Όταν περπατάμε ανάμεσα στα δέντρα και στα ψηλά χόρτα της φύσης υπάρχει μια ολοκληρωτική συμπλοκή ανάμεσα σε εμάς και στη φύση και αυτό δεν μπορεί να συμβεί με κανέναν πίνακα ή γλυπτό. Η φύση δεν μας παρουσιάζεται μέσα από πλαίσιο. Η φύση ξεπερνά τον ανθρώπινο νου. 

  Του

Δημήτρη Γ. Καραθανάση

Φοιτητή Φιλοσοφικής Σχολής

Πανεπιστημίου Ιωαννίνων