Τι γνωρίζουμε για το λεγόμενο bullying; (σχολικός εκφοβισμός)

 Σαν σήμερα καθιερώθηκε η παγκόσμια ημέρα κατά της χρήσης βίας. Παίρνοντας λοιπόν αφορμή απο μια τόσο σημαντική ημέρα θα αναφερθώ σε ένα φαινόμενο που κατακλύζει ολα τα σχολεία παγκοσμίως. Το φαινόμενο αυτό δεν είναι κάτι άλλο πέρα απο την ενδοσχολική βία ή bullying όπως έχουμε συνηθίσει να το ακούμε, ένα φαινόμενο τόσο σύνηθες που τρομάζει ένα πολύ μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού. Αρχικά, θέλω να αναφερθώ σε έναν ευρύ ορισμό του σχολικού εκφοβισμού : Ο σχολικός εκφοβισμός ορίζεται ως μια κατάσταση κατα την οποία ασκέιται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές απο τους συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.Πως όμως γεννιέται η σχολική βία; Ποιοί την προκαλούν και ποιοί την δέχονται; Γνωρίζουμε πως η σχολική βία είναι ένα σύνθετο φαινόμενο που προέρχεται τόσο απο ατομικούς όσο και απο περιβαλλοντικούς παράγοντες. Συνήθως οι θύτες δηλαδή τα παιδιά που προκαλούν κάποια βλάβη σωματική ή ψυχολογική σε κάποιο άλλο παιδί έχουν την αίσθηση της υπεροχής, της ανωτερότητας και της επιβολής στους άλλους. Βέβαια, αυτή η ανάγκη για επιβολή κρύβει μέσα της πληθώρα τραύματα(ψυχολογικά) που προέρχονται κυρίως απο την οικογένεια του παιδιού.Είναι δηλαδή πολύ πιθανόν τα παιδιά θύτες να έχουν υποστεί τα ίδια κάποια μορφή βίας μέσα στην οικογένεια τους, πράγμα το οποίο οδηγεί αναπόφευκτα στην εκδήλωση σχολικής βίας απο το ίδιο το παιδί στην συνέχεια της ζωής του. Επίσης, η έλλειψη αγάπης και ασφάλειας μέσα στην οικογένεια οδηγεί και αυτο αρκετές φορές με την σειρά του στην εκδήλωση βίας απο την πλευρά του παιδιού. Τα παιδιά θύτες μέσω της άσκησης βίας στους άλλους αντλούν ευχαρίστηση ισχύ και δύναμη. Ακόμη, μέσω της εκδήλωσης των βίαιων αυτών συμπεριφορών τα παιδιά θύτες ευελπιστούν να γίνουν πιο δημοφιλείς κα αποδεκτοί απο τους συνομιλήκους τους. Τέλος, τα παιδιά που εκδηλώνουν βία στοχεύουν στην <διαφορετικότητα> του άλλου για να τον κάνουν να αισθανθεί άσχημα, να τον ταπεινώσουν και να τον απαξιώσουν.Απο την άλλη πλευρά, τα παιδιά θύματα δεν έχουν κάποια κατωτερότητα απο τα άλλα παιδιά, όμως, μπορεί να έχουν κάποια διαφορετικότητα είτε εσωτερική είτε εξωτερική όπως είναι η εθνικότητα, το φύλο, το βάρος,την σχολική επίδοση ή το διαφορετικό χρώμα. Αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τα εκμεταλλεύονται κάποιοι άλλοι και για αυτό τον λόγο ασκούν βία. Ποιές όμως είναι οι μορφές βίας; Η βία μπορεί να είναι σωματική ή και ψυχολογική. Ειδικότερα, η σωματική βία περιλαμβάνει σπρωξίματα, χτυπήματα, χειρονομίες  και γενικότερα την πρόκληση σωματικού τραυματισμού. Αντίθετα, η μορφή ψυχολογικής βίας περιλαμβάνει λεκτικές συμπεριφορές όπως υβριστικές εκφράσεις, απειλές ή φραστικές επιθέσεις. Ακόμη, η ψυχολογική βία περιλαμβάνει την αποστολή απειλητικών μηνυμάτων με υβριστικό και απειλητικό περιεχόμενο, την κλοπή προσωπικών αντικειμένων ή ακόμη και σεξουαλική παρενόχληση. Τα παιδιά θύματα εκδηλώνουν σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα όπως είναι η κατάθλιψη, αλλά πως θα καταλάβουμε αν ένα παιδί εχει πέσει θύμα εκφοβισμού; Υπάρχουν κάποιες ενδεικτικές συμπεριφορές που εκδηλώνουν τα παιδιά θύματα και υποδηλώνουν οτι έχουν πέσει θύματα εκφοβισμού είναι η άρνηση του παιδιού να πάει στο σχολείο, η πτώση στην σχολική επίδοση, η παρουσία κάποιων τραυμάτων στο σώμα του παιδιού, η απουσία κάποιων προσωπικών αντικειμένων και ακόμη η εκδήλωση κάποιας ασυνήθιστης συμπεριφοράς όπως συχνό κλάμα, τρόμος και άλλα. Ποιος είναι όμως ο ρόλος του σχολείου και συγκεκριμένα των εκπαιδευτικών στην πρόληψη και την αντιμετώπιση τέτοιων εκδηλώσεων; Και ποιοός ο ρόλος της οικογένειας; Ξεκινώντας απο το πρώτα ερώτημα που θέσαμε ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι πολύ σημαντικός στην πρόσληψη εμφάνισης εκφοβιστικών συμπεριφορών. Ειδικότερα, ο εκπαιδευτικός δεχόμενος την διαφορετικότητα του κάθε παιδιού όπως είναι η καταγωγή το χρώμα η σχολική επίδοση πρέπει να βοηθήσει τα παιδιά να κατανοήσουν αυτή την διαφορετικότητα, το ότι δηλαδή αποτελεί ο καθένας μια ξεχωριστή προσωπικότητα με διαφορετικά χαρακτηριστικά που πρέπει να είναι σεβαστά απο όλους και να μην επιτρέπουν στον κάθε ανίδαιο να τους εκμεταλλεύεται και να απαξιώνει την προσωπικότητά τους. Επίσης, ο εκπαιδευτικός πρέπει να δημιουργήσει ένα καλό μαθησιακό κλίμα μέσα στην τάξη που να υπάρχει σεβασμός και επικοινωνία μεταξύ του δασκάλου και των μαθητών αλλά και των μαθητών μεταξύ τους. Ακόμη, να υπάρχει η τήρηση των σχολικών κανόνων και η κατανόηση αυτών των κανόνων. Ενώ τέλος, η ψυχολογική στήριξη μέσω μια ομάδας με κοινωνικούς λειτουργούς θα μπορούσε να βοηθήσει περιπτώσεις μαθητών που έχουν κάποια σοβαρά προσωπικά και οικογενειακά προβλήματα. Οι γονείς όμως, έχουν εξίσου σημαντικό μερίδιο στην πρόσληψη κάθε είδους βίας που εκδηλώνεται στα σχολικά περιβάλλοντα. Αρχικά, η ψυχολογική στήριξη και ασφάλεια μέσα στην οικογένεια είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι, όπως και η συνεργασία μεταξύ δασκάλων και γονέων για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Ενώ επίσης, αν οι γονείς παρατηρούν αλλαγές στην συμπεριφορά και στην διάθεση του παιδιού όπως προαναφέρθηκε είναι ανάγκη να επισκεφτούν έναν ειδικό ψυχικής υγείας.

Με εκτίμηση, Ραφαέλα Τόσιου