Υπάρχει σχέση ανάμεσα στην ηθική φιλοσοφία και την ιατρική ;

 Η σχέση ανάμεσα στην ιατρική και την φιλοσοφία είναι πολύ παλιά και αυτό γίνεται εύκολα κατανοητό  αν αναλογιστούμε το ενδιαφέρων των προσωκρατικών φιλοσόφων  για  την επιστήμη της ιατρικής. Απόδειξη της στενής σχέσης των δύο επιστημών αποτελεί το γεγονός ότι οι γιατροί  εκείνης της εποχής προσπάθησαν να αναγάγουν την ιατρική από τέχνη σε επιστήμη αντλώντας ταυτόχρονα από την φιλοσοφία την ιατρική τους γνώση. Παράλληλα σε πολλά κείμενα μεγάλων φιλοσόφων οι γιατροί αποκαλούνται «ιατροφιλόσοφοι».

  Ας περάσουμε όμως στο σήμερα  και να δούμε την σχέση που έχει η ιατρική με την φιλοσοφία. Θα έλεγα ότι η ηθική φιλοσοφία βρίσκει την  πρακτική της μορφή στην ιατρική, δηλαδή έχουμε μία εφαρμοσμένη ηθική φιλοσοφία.  Άλλωστε η ιατρική από μόνη της στηρίζεται στην ηθική. Σύμφωνα, λοιπόν, με τους όρους της  ηθικής  ο κάθε γιατρός θα πρέπει να μην κάνει κακό στον ασθενή του, να τον σέβεται, και αντιμετωπίζει όλους τους ασθενής με τον ίδιο τρόπο χωρίς  να κάνει διακρίσεις. Βέβαια λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας σε κάποιες περιπτώσεις η ιατρική ίσως  ξεφεύγει από τα όρια της ηθικής. Όπως είναι για παράδειγμα θέματα ευθανασίας, μεταμόσχευσης,  άμβλωσης ή θέματα που αφορούν την πλαστική χειρουργική ακόμα και τις προγεννητικές διαγνώσεις. Πολλές παραδοσιακές ηθικές αρχές  μπορούν να φωτίσουν  τα προβλήματα στην ιατρική και να δώσουν λύση για την λήψη αποφάσεων σε σημαντικά ζητήματα όπως είναι αυτά που ανέφερα παραπάνω. Είναι ανάγκη να υπάρχει μια φιλοσοφική παιδεία των ιατρών γιατί αυτό θα βοηθούσε στο να μπορούν να αναγνωρίζουν τα όρια που θέτει η ηθική, να γνωρίζουν πως θα αντιμετωπίσουν περιπτώσεις που ο ασθενής είναι ικανός μόνο εν μέρει, να γνωρίζει πότε είναι ηθικά δικαιολογημένος να μην ενημερώσει τον ασθενή για την κατάσταση του και να είναι σε θέση να γνωρίζει πως πρέπει να αντιμετωπίζει τον ασθενή που έχει ελάχιστες ή μηδαμινές πιθανότητες επιβίωσης. Για την απόκτηση αυτών των «δεξιοτήτων» σημαντικό ρόλο παίζει η μελέτη της ηθικής φιλοσοφίας. Οι φιλόσοφοι μπορούν να βοηθήσουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη σωστών σχέσεων των γιατρών με τους ασθενείς. Η ηθική φιλοσοφία  έχει την δυνατότητα να αναλύσει καταστάσεις  στις οποίες υπάρχουν ηθικά διλλήματα, και να υποστηρίξει με επιχειρήματα  σε ότι έρχεται αντίθετο με την ανθρώπινη ζωή.  Ένα τελευταίο θέμα που πού η ηθική φιλοσοφία θέτει στην ιατρική είναι αυτό που αφορά στο ιατρικό απόρρητο. Αρχικά, η ηθική θεωρεί ότι ο κάθε γιατρός πρέπει να κράτα απόρρητο το κάθε πρόβλημα του κάθε ασθενή. Όμως , όταν απειλείται το ζωτικό συμφέρον άλλων ανθρώπων από έναν ασθενή τότε ο κάθε γιατρός πρέπει να σπάσει το απόρρητο και να ενημερώσει όποιους και όσους αυτός θεωρεί απαραίτητο. Το να μην γίνει ο γιατρός πρόξενος βλάβης στην κοινωνία εξαιτίας ενός ασθενή είναι ηθικό να οδηγήσει τον γιατρό στο να σπάσει το ιατρικό απόρρητο.  Η προστασία της υγείας στις μέρες μας είναι περισσότερο ομαδική παρά ατομική και αυτό όχι μόνο για κάποιον γιατρό αλλά και για κάθε ηθικό άνθρωπο.

Του

Δημήτρη Γ. Καραθανάση

Φοιτητή Φιλοσοφικής Σχολής

Πανεπιστημίου Ιωαννίνων